Trong văn hóa Việt Nam, ngày Rằm tháng 7 được xem là một trong những dịp quan trọng nhất trong năm. Theo truyền thống, các gia đình trên cả ba miền đều tổ chức lễ cúng mâm cơm vào ngày này. Tuy nhiên, mỗi miền lại có những khác biệt nhất định về cách chuẩn bị mâm cơm cúng này. Ngay sau đây, hãy cùng Blog Ẩm Thực khám phá mâm cơm cúng truyền thống của miền Bắc chuẩn nghi thức có gì khác biệt so với Miền Nam và Miền Trung không nhé!
1. Rằm tháng 7 là ngày gì?
2. Nguồn gốc Ngày rằm tháng 7
3. Cúng rằm tháng 7 giờ nào tốt?
4. Mâm cỗ lễ rằm tháng 7 của Miền Bắc như thế nào?
5. Chuẩn bị lễ vật cúng Rằm tháng 7 Miền Bắc
1. Rằm tháng 7 là ngày gì?
Tháng 7 âm lịch gắn liền với lễ cúng cô hồn, một nghi lễ có nguồn gốc từ Trung Quốc và sau đó lan rộng tới nhiều đất nước tại Châu Á. Tuy có những điểm tương đồng, nhưng mỗi quốc gia lại mang những đặc trưng riêng theo văn hóa của từng dân tộc. Trong thời kỳ hậu Đông Hán, Đạo giáo đã đưa ra quan niệm về việc cúng “ngày Rằm tháng bảy”, được gọi là tiết Trung Nguyên. Tiết này bắt đầu từ ngày mồng 1 tháng 7 âm lịch (hay còn gọi là “mở cửa quỷ môn”) và kéo dài đến ngày 30 tháng 7 (hay còn gọi là “đóng cửa quỷ môn”). Ngày này còn được biết đến như là ngày “Xá tội vong nhân”, “cúng cô hồn” hoặc “cúng thí thực”. Nó liên quan đến việc “mở cửa đóng cửa quỷ môn”, khi các linh hồn chết oan hoặc không có người thân thờ cúng sẽ được trở lại trần gian để nhận lấy sự cúng tế và nhận những đồ thế chấp từ trần gian cũng như tìm người thế mạng. Người trần muốn tránh các cô hồn phá rối hay làm hại tính mạng của mình, do đó vào ngày Rằm tháng 7 họ thường làm lễ bày các vật phẩm, đồ ăn thức uống và những loại vàng mã, hình nộm để cúng các cô hồn. Trước là cho cô hồn ăn uống, sau là cầu mong cô hồn đừng làm hại mình. Ở Việt Nam, ngày này còn được gọi là Lễ Vu Lan, lễ báo hiếu đối với các bậc sinh thành và người đã dưỡng dục. Tuy nhiên, theo một số tài liệu, người phía Bắc thường trọng lễ Xá tội vong nhân, còn miền Trung và miền Nam lại đề cao Lễ Vu Lan báo hiếu.
<<<Xem thêm: Rằm tháng 7: Cách chuẩn bị mâm cúng của Miền Nam
2. Nguồn gốc Ngày rằm tháng 7
Nguồn gốc Lễ Vu Lan
Theo quan niệm của Phật giáo, Rằm tháng 7 gắn liền với lễ Vu Lan, xuất phát từ truyền thuyết về Đại đức Mục Kiền Liên, một trong hai đại đệ tử của Phật Thích Ca, người đã cứu mẹ thoát khỏi kiếp ngạ quỷ. Kinh Vu Lan kể rằng Mục Kiền Liên đã tu luyện thành công nhiều phép thần thông, cho phép ngài nhìn thấy khắp trời đất và ngài phát hiện người mẹ đã mất của mình đang bị đọa đày ở cõi địa ngục, đói khát và khổ sở. Với lòng hiếu thảo, Mục Kiền Liên đã mang cơm xuống địa ngục để dâng mẹ. Tuy nhiên, do đói lâu ngày nên khi ăn mẹ ông đã dùng một tay che bát cơm của mình, không cho các cô hồn khác đến tranh cướp. Vì vậy khi thức ăn đưa lên miệng đã hóa thành lửa đỏ. Khi thấy điều này, Mục Kiền Liên đã tìm đến Phật để hỏi cách cứu mẹ. Phật dạy rằng dù ông có thần thông và quảng đại đến đâu, cũng không đủ sức cứu mẹ, chỉ có thể nhờ hợp lực của chư tăng khắp mười phương mới mong giải cứu được. Ngày Rằm tháng 7 được xem là ngày thích hợp để cầu siêu cho mẹ, và Phật đã khuyên Mục Kiền Liên sắm sửa lễ cúng vào ngày này. Tuân theo lời Phật, Mục Kiền Liên đã thành công giải thoát cho mẹ. Phật cũng dạy rằng ai muốn báo hiếu cho cha mẹ cũng nên làm theo cách này. Từ đó, ngày lễ Vu Lan ra đời, không chỉ dành riêng cho Phật tử, mà trở thành ngày dành cho bất kỳ ai muốn báo hiếu và tri ân cha mẹ.
Nguồn gốc ngày Xá tội vong nhân
Theo “Phật Thuyết Cứu Bạt Diệm Khẩu Ngạ Quỷ Ðà La Ni Kinh,” lễ cúng cô hồn trong tháng 7 âm lịch có nguồn gốc từ câu chuyện giữa tôn giả A Nan Ðà và một con quỷ miệng lửa. Một buổi tối, khi A Nan đang ngồi trong tịnh thất, ông bất ngờ gặp một con quỷ gầy đói, có cổ dài và miệng phun lửa, tiến đến gần. Quỷ tiết lộ rằng trong ba ngày tới, A Nan sẽ chết và hóa thành một ngạ quỷ miệng lửa, mặt cháy như nó. Lo lắng, A Nan đã nhờ quỷ chỉ cho cách tránh khỏi cảnh khổ đồ đó. Quỷ đưa ra điều kiện: “Ngày mai ông phải thí cho bọn ngạ quỷ, mỗi đứa một hộc thức ăn, và lại cúng dường Tam Bảo thì ông sẽ được tăng thọ, còn tôi cũng sẽ được siêu sanh về cõi trên.” A Nan đã vội vàng kể câu chuyện này cho Đức Phật. Ngài đã giúp ông bằng cách truyền bài chú “Cứu Bạt Diệm Khẩu Ngạ Quỷ Ðà La Ni.” A Nan đã tụng chú này trong lễ cúng và nhận thêm phúc thọ, đồng thời cũng giúp đỡ cho Diệm Khẩu Quỷ siêu thoát. Từ đó, lễ cúng cô hồn sau này đã được hiểu rộng rãi với nhiều ý nghĩa khác nhau. Ngoài việc siêu thoát cho các linh hồn bị lưu đày và không có gia đình (cô hồn), lễ cúng còn trở thành ngày để tha tội cho tất cả những người đã khuất (xá tội vong nhân).
<<<Xem thêm:Rằm tháng bảy 2023: Những việc nên làm và cách chuẩn bị mâm cúng
3. Cúng rằm tháng 7 giờ nào tốt?
Khi cúng rằm tháng 7, bạn cần lưu ý các khung giờ tốt, sắp xếp nghi lễ cúng thành tâm để bày tỏ lòng thành với Phật, tổ tiên:
• Cúng Phật: Cúng vào buổi sáng
• Cúng gia tiên: Cúng vào 10 – 11h.
• Cúng cô hồn: Cùng từ 17h – 19h
4. Mâm cỗ lễ rằm tháng 7 của Miền Bắc như thế nào?
Thông thường, trong lễ cúng Rằm tháng 7 ở các miền, mâm cơm cúng sẽ được chia thành ba mâm chính bao gồm: mâm cúng Phật, mâm cúng gia tiên và thần linh, và cuối cùng là mâm cúng chúng sinh. Trong đó, mâm cúng Phật và mâm cúng gia tiên thần linh thường không có nhiều sự khác biệt giữa các miền.
Mâm lễ cúng Phật
Trong tín ngưỡng Phật giáo, Rằm tháng 7 còn là Lễ Vu Lan, là dịp quan trọng để con cháu tưởng nhớ công ơn của ông bà và cha mẹ đã mất. Vì vậy, trong ngày này, các gia đình Phật tử không thể thiếu mâm lễ cúng Phật. Thông thường, để dâng lên ban thờ Phật, các gia đình sẽ chuẩn bị mâm cơm chay cúng Rằm tháng 7. Dưới đây là một số gợi ý mâm cơm chay phổ biến:
Mâm cơm chay của Miền Bắc số 1:
• Xôi đậu xanh
• Giò chay
• Nem hoa quả
• Nộm rau củ
• Canh nấm
• Đậu hũ non sốt nấm
• Hoa quả
<<<Xem thêm:Hướng dẫn làm mâm cúng rằm tháng 7 chuẩn nhất
Mâm cơm chay của Miền Bắc số 2:
• Bánh bao hấp
• Giò chay
• Nem rau nấm
• Gỏi ngó sen
• Canh hầm rau củ
• Cải thìa sốt nấm hương
• Hoa quả
Mâm cơm chay của Miền Bắc số 3:
• Xôi trắng
• Chả chay
• Nem chay
• Nộm rau muống
• Canh chua cay
• Hoa thiên lý xào
• Hoa quả
Mâm cúng gia tiên
Trong lễ cúng gia tiên, mâm cơm cúng Rằm tháng 7 miền Bắc thường tuân theo nguyên tắc “Trên chay, dưới mặn”, tức là trên mâm sẽ đặt hoa quả và các thực phẩm chay, trong khi dưới mâm sẽ đặt các món mặn. Tuy nhiên, không có quy chuẩn cụ thể nào bắt buộc, do đó, vẫn có một số gia đình lựa chọn chuẩn bị mâm cơm cúng Rằm tháng 7 theo cỗ chay. Dưới đây là một số gợi ý mâm cơm cúng Rằm tháng 7 gia tiên:
Mâm cơm mặn của Miền Bắc số 1:
• Canh nấm mọc
• Mực xào rau củ
• Ốc nhồi thịt
• Gà luộc nguyên con
• Thịt ba chỉ luộc
• Xôi ngũ sắc
Mâm cơm mặn của Miền Bắc số 2:
• Canh rau củ hầm
• Đậu que xào bò
• Xôi lạc trắng
• Mực hấp nước dừa
• Giò
• Thịt nguội
• Chè bắp nước cốt dừa
Mâm cơm mặn của Miền Bắc số 3:
• Gà nướng/luộc
• Su su, cà rốt luộc
• Nộm hoa chuối
• Nem rán
• Xôi dừa kèm vừng
• Canh xương khoai tây cà rốt
• Tim gà xào thập cẩm
Trong lễ cúng, người cúng nếu là trưởng tộc, sẽ dùng xôi gà và 9 bát xếp chồng lên nhau, kèm theo 9 đôi đũa. Nếu không có gà, có thể dùng một miếng thịt hoặc khoanh giò để cúng. Trong trường hợp là con trưởng, người cúng sẽ cúng 1 mâm cơm. Tùy tâm và điều kiện, có thể cúng ít hoặc nhiều, nhưng không thể thiếu 7 cái bát xếp chồng lên nhau. Còn nếu không phải con trưởng, mâm cúng sẽ bao gồm nhiều món ăn và 5 cái bát xếp chồng lên nhau, tượng trưng cho ngũ đại đồng đường. Thường thì chúng ta hay nhầm lẫn khi xếp 6 cái bát để các cụ ngồi thành một mâm, nhưng thực tế không phải như vậy. Số lượng bát phải phụ thuộc vào người cúng là con trưởng hay con thứ, tượng trưng cho các đời trong dòng họ.
<<<Xem thêm:5 Mẹo ăn cơm trắng của chuyên gia nhật giúp giảm cân hiệu quả
Mâm cúng cô hồn, chúng sinh
Ngoài lễ cúng truyền thống trong nhà, cúng ngoài trời, còn được gọi là cúng chúng sinh hay cúng cô hồn, có ý nghĩa bố thí cho những linh hồn thất thế, sa cơ lỡ vận, không có nơi nương tựa. Dưới đây là một số món ăn và đồ dùng phổ biến cần có trong mâm cỗ cúng cô hồn miền Bắc mà bạn có thể tham khảo:
• 7 Bát cháo trắng loãng.
• 1 Bát con muối trắng.
• 1 Bát chè.
• 1 Cây nến.
• 3 Cây nhang.
• Mâm ngũ quả.
• Bánh kẹo, bỏng
• 2 Chén trà.
• 1 Bình hoa nhỏ.
• Tiền lẻ.
• Tiền vàng mã (không cần nhiều).
Khi lễ cúng đã hoàn tất, các vật phẩm cúng không được mang vào nhà và không nên chia lộc cho trẻ em, hàng xóm hay người thân trong gia đình để tránh chúng sinh đòi lại. Thay vào đó, đồ cúng cô hồn còn lại sẽ được thả xuống sông hoặc ao gần đó, nhằm bố thí cho chúng sinh ở dưới nước. Cần lưu ý rằng trong lễ cúng cô hồn, nên cúng chay để tránh khơi dậy tham, sân, si của các vong hồn.
<<<Xem thêm:Lễ Vu Lan 2023: Ý Nghĩa, Cách Chuẩn Bị Mâm Cúng Và Lưu ý
5. Chuẩn bị lễ vật cúng Rằm tháng 7 Miền Bắc
Để chuẩn bị một mâm cỗ cúng Rằm tháng 7 miền Bắc, bạn cần nắm vững một số thông tin để bài trí mâm cỗ và chuẩn bị những lễ vật cần thiết để có mâm cơm cúng Rằm đầy đủ và trang trọng. Thông thường, mâm cơm cúng Phật sẽ là mâm cơm chay và đi kèm với một số lễ vật sau:
• Hoa tươi
• Hương
• Rượu
• Nước
• Quần áo giấy
Ngoài ra, khi chuẩn bị mâm cơm cúng gia tiên, gia đình cần chuẩn bị các lễ vật sau:
• Hoa tươi
• Trái cây
• Nước
• Rượu
• Hương
• Nến
• Vàng mã
Rằm tháng 7 không chỉ đơn thuần là một ngày lễ để con cháu tôn kính, tri ân và ghi nhớ đến tổ tiên đã ra đi mà còn là dịp thể hiện tâm hồn và truyền thống văn hóa đậm đà của dân tộc. Tuy nhiên, cần nhớ rằng việc chuẩn bị mâm cơm cúng không cần quá phức tạp hay cầu kỳ, mà điều quan trọng là thể hiện được tấm lòng và sự thành tâm khi khấn bái trời, Phật, thần linh, tổ tiên và chúng sinh. Hy vọng rằng bài viết trên sẽ mang đến những thông tin hữu ích cho bạn trong ngày rằm tháng 7. Đừng quên theo dõi Blog Ẩm Thực để khám phá thêm những thông tin hữu ích khác nhé!
<<<Xem thêm:Cá Lăng: Hướng Dẫn Nấu 6 Món Ngon Ai Cũng Làm Được
Add comment